Blätter
der Fehrs-Gilde
Fehrs-Gilde, Verein
zur Förderung des Niederdeutschen e. V.
neue Folge Nr.
21 Dezember 2003 1 €
Klore Winternacht
wiest an 'n groten
Weltenboom
all de hellen Steerns.
In de warme Wiehnachtsstuuv
steiht de lütte gröne Dann.
h.k.
...Gegen hentau Nägen höll den Paster sien Jürn mit
Hawermannen sienen Sleden vör dei Döör, ...un as Hawermann 'rute kamm, gung hei
stillswiegend an dei beiden Pierd 'ranne un namm ehr dei Sledenklocken af, denn
baben vun den Kirchtorm herunner klungen annere Klocken, dei klungen för dei
ganze wiede Welt, un dei Sledenklocken blot för dei Landstraat. Schritt för
Schritt führten sei dörch dat Dörp, un hier un dor steeg en frames
Wiehnachtsleid ut dei lütten armen Daglöhnerkaten tau den stillen Heven up, un
baben hadd uns' Herrgott sienen groten Dannenboom mit dusend Lichter anstickt,
un dei Welt lagg dorunner as en Wiehnachtsdisch, den dei Winter mit sien wittes
Sneilaken sauber deckt hadd, dat Fröhjohr, Sommer un Harvst ehre Bescherung
dorup stellen künnen. ...
Fritz Reuter, Ut miene
Stromtiet, Kap. 7, Heilchristabend in dat Pasterhuus.
Die neue Folge Blätter der Fehrs-Gilde erscheint seit Juli 1998 mehrmals im Jahr
und wird herausgegeben vom Vorstand.
Schriftleitung H. Kahl und B. Laatz.
Meinungen und Beiträge an die
Fehrs-Gilde, Gerhart-Hauptmann-Weg 17, 21509 Glinde
Fon (040) 710 42 95; Fax
(040) 710 89 78; eMail: info@fehrs-gilde.de; Internet: www.fehrsgilde.de
De Vörstand vun de Gill un de Redaktion
wünscht schöne Wiehnachten un en godes Nees Johr!
So
as Johr för Johr kümmt nu Wiehnachten op uns to, un wi denkt dor öber na un
fraagt ok woll na den Sinn un dorna, wo wi dat dit Johr fiern wöllt un fiern
köönt. -
Bi dat Fragen kümmt uns hier Fritz Reuter sien lütte
Afsnitt ut de 'Stromtiet' in de Mööt, un dat mag uns so gahn, as mi dat gahn
is, as ik Reuter sien Bild vör Ogen kreeg un mi fraagt heff, wat dat bedüden
sall. - Ik finn, dat disse lütte Artikel ut Reuter sien 'Stromtiet' wat ganz
Besonners is. -
Hier ward vertellt, wo en Mann laat an 'n
Wiehnachtenavend, in de Winternacht, mit 'n Sleden na Huus föhren sall, un bi
dit Vertellen wiest de Schrieversmann, Fritz Reuter, uns sien Vörstellungen:
De Kutscher Jürn geiht toeerst na de Peer ran un
nimmt ehr de Sledenklocken af; he will nich, dat de Klocken to bimmeln
anfangt. He will nich, dat mang de
Wiehnachtsklocken, de vun den Torm herünner klingt, en annern Toon kümmt. De
Klocken op den Torm hebbt ehr Harmonie, dor passt nix anners dorto.
Dat Land liggt ünner 'n Snee, is nu, wo dat Johr to
End geiht, witt todeckt. - Bi dit Bild hett Fritz Reuter de Vörstellung vun
enen Disch, op den en wittes Laken utbreedt is, enen Disch, op den - so as
graad vörher in dat Pasterhuus bi de Wiehnachtsfier - Geschenken staht, de
ganze Bescherung för de Minschen, allens, wat ehr an gode Gaven todacht is, wat
ehr dat Johr bröcht hett.
Un to disse Bescherung singt, as Dank, in de Katen
Kinner ehr Leder, singt mit lütte Stimmen baben na 'n stillen Heven rop. Singt
dor hin, wo de Herrgott "sienen groten Dannenboom mit dusend Lichter
anstickt" hett.
Mit dit Bild, wat mi noch an keen anner Stell so
bemött is, haalt Reuter de Vörstellung vun den olen germaanschen Weltenboom
wedder rut, den he, Reuter, hier nu as Dannenboom gellen lett. - Na mien Menen
wiest uns de Dichter op disse Oort de Bedüden vun den Dannenboom, de in de
düüstersten Dagen vun dat Johr in de Stuben steiht: De Dannenboom is en
Lebensboom, un dat Sinnbild 'Lebensboom' kennt de Minschen al öber lange
Tieden, öber mehr as tweedusend Johr. De Boom, de dat Leben wiest, is ümmer
gröön, ok in 'n Winter, is nie nich doot.
- Dat disse Lebens-Boom nu enen annern Herrn un
Meister kregen hett, as he mal vör mehr as tweedusend Johr harr, is ganz kloor:
De Boom höört nich mehr to den olen Germanengott Wodan, he höört nu den
Herrgott, de de Germanengötter aflööst un dat Regiment över Europa antreden
hett. - Dat ok de Boom en annern worrn is, dat he nu anners dacht ward as bi de
Germanen, wiest uns de Schrieversmann Reuter, as he de Steerns in de
Winternacht as Lichter an den groten Weltenboom düden deit un dormit dit
Welt-Bild as Modell för den Wiehnachtsboom. - Ik denk, dit is en grootordige
Idee, bi de allens tosamen stimmt, de uns woll ok wiesen kann, dat hillig
blifft, wat mal hillig west is.
H.K.
DE
DANNENBOOM
De Düvel hett den Herrgott ümmer beden hatt, he wull
ok mal eenen Dag dat Seggen hebben in de Welt. Toletzt hett uns' Herrgott
seggt, na, denn mientwegen, wenn keen Blatt mehr an de Bööm is, denn kann de
Düvel mal seggen, wat maakt warrn sall.
Do freit de Düvel sik ja un jaagt mit Storm un Ies
över de Eer. Dat duert nich so lang, do sitt dor keen Blatt mehr an de Bööm.
Blot een Boom, de Dann, de hett ehr Blääd fastholen. De Düvel denkt: de kaamt
dor ok noch dal! Un he geiht ümmer duller tokehr. Över dat helpt em nix, de
Dann hölt fast. Do ward de Düvel böös un will de Blääd mit de Hannen afrieten.
De Dann hett dunn noch graad so 'n Blääd hatt as de annern Bööm ok, un as de
Düvel nu bi is un ehr afrieten will - he hett jo Krallen an de Fingern hatt -
ritt he de Blääd twei, över afkriegen kann he ehr nich. De Dann hett dat nich
wullt, dat de Düvel dat Seggen kriggt. Toletzt hett de Düvel dat nageven.
Vun de Tiet an sünd de Blääd vun de Dann striepig,
dat kümmt vun den Düvel sien Krallen: dor hett de Dann de Nadels vun.
Uns' Herrgott hett sik dor to freit, to de Dann, un
hett seggt, de Dann sall de Wiehnachtsboom wesen un sall in de warme Stuuv
stahn, wenn dat buten koolt is.
Fritz
Specht
UT DE GILL
Mit de Johrsgaav för uns Maten warrt dat vör
Wiehnachten noch wat. Dat Book "Ook
op Plattdüütsch geiht dat goot", op dat wi töövt, vun dat wi uns veel
verspreken doot, dat kümmt nu rut, un wenn dat dor is, denn ward dat ok foorts
an uns' Maten utlevert.
Dat
hett in de letzten Johren, so lang as dat de neen Blääd vun de Fehrs-Gill
gifft, dortohöört, dat wi de Johrsgaven vörstellt. - So söllt de Maten hier nu
al en poor Gedanken öber Peter Martens sienen Sammelband to lesen kriegen:
Peter
Martens sien Book, op dat wi töövt, is en ansehnlichen Band vun 450 Sieden. Dor findt wi ümmer op de
rechten Sieden de plattdüütschen Texten, un glieks blangenan, op de linken
Sieden, op Hoochdüütsch allens, wat dat an Gedanken dorto gifft: Wöör,
Översetten, Verkloren un anner Angaven.
De Literatur-Bispillen, de uns Peter Martens ünner
sien Motto "Ook op Plattdüütsch geiht dat goot" gifft, de reckt över
tweedusend Johr hin bit in unse Dagen. Un se wiest, dat so veel, wat wi ut de
Literatur kennt, ok op Plattdüütsch gahn is un geiht: Dor findt wi wat vun de
olen Römer (Horaz un Ovid), wat ut 't Middelöller (vun de "Carmina Burana" dat, wat Carl Orff vör sösstig Johr so
grootordig vertoont hett), wat ut de Hanse-Tiet un vun europääsche Dichterslüüd
(Englänner, Franzosen, Italiener) - allens op Platt. Man nich blot, wat ut
anner Spraken na 't Plattdüütsche röverhaalt is, man ok Bispillen, wo dat vun
't Nedderdüütsche na anner Spraken, ok na 't Hoochdüütsche röverkamen is. - Wi
findt hier ok männichenen Text, de annerwegens swoor to finnen is, so as den
"Bruutschuss", de plattdüütsche Parodie op den
"Freischütz", de to Helmut Schmidt sienen Geboortsdag mal speelt
worrn is vun de Nedderdüütsche Bühn Neemünster, ok männich wat anners noch to
'n Högen un Smuustern, so as "Max un Moritz" op Platt.
Disse Band, den Peter Martens tosamenstellt hett, is
nich blot en heel bunten Struuß, dat is ok en Titel, de Gewicht hett, den wi
verglieken köönt mit de tweebännige Utgaav "Tausend Jahre
Plattdeutsch" vun de Hambörger Germanisten Conrad Borchling un Hermann
Quistorf, (de nu vör 75 Johr, 1928/29, an de Maten vun de Fehrs-Gill utgeven
worrn is)! - Hier geiht Peter Martens sien Sammelband nu langsiets un bringt
ünner dat Motto "Plattdüütsch leevt"
dat Schipp wieder vöran, bit ran na uns Dagen.
- Ik wünsch uns all bi disse Lektüür veel Vergnögen un Spaaß in 't nee
Johr!
H.K.
Wi hebbt twee nee Maten:
Anke Fehrs ut Vaale, Joachim Hess,
Anwalt un Notar, ut Lübeck.
In
disse Blääd vun de Fehrs-Gill Nr. 21 findt wi to 'n eersten Mal enen Bidrag
vun Marianne Ehlers ut Kellinghusen. Se bringt ünner de Överschrift "
Wiehnachten in mien Bökerschapp" en lütte Översicht över Wiehnachtsböker.
- Fro Ehlers is Diplom-Bibliothekarin un ward ok in Tokunft in uns' Blääd
plattdüütsche Böker vörstellen, so dat wi mit de Tiet en Översicht kriegt över
dat, wat an plattdüütsche Böker op 'n Markt is un op 'n Markt kümmt. - För
anspruchsvulle plattdüütsche Literatur wöllt wi ja instahn! ("Klassiker
statt Dööntjes"!)
EEN UT UNS'
GILL: PROF. FRIEDRICH
W. MICHELSEN
Wenn en för Plattdüütsch arbeidt hett, un noch
arbeiden deit, denn is dat Professer Michelsen!
"Fiete"
Michelsen sien Vadder harr 1895 bi Wilhelm Wisser in Eutin Abitur maakt. So
keem dat, dat bi Michelsens in de Familie af un an ok plattdüütsch vörleest
wörr, liekers de Mudder ut 't Alemannische keem, ut Basel. De Familie hett in
de twintiger un dörtiger Johren in Staad wahnt, un dor weer ja ok noch Platt to
hören. De Jung, Friedrich W., hett in Staad Abitur maakt un dornah in Hamborg
studeert, vör allen bi Prof. Walther Niekerken. De hett sien Studenten ümmer
wedder anholen, för Plattdüütsch to arbeiden. He hett dat ok schafft, dat se
dor rankemen un meist för 't ganze Leben dörbi bleben sünd. Ok, dat se
mit'nanner in Kontakt weern un noch sünd.
Friedrich
W. Michelsen is denn Bibliothekar worrn un hett as Direkter vun de
Fachhochschool för Bibliothekswesen den Professer-Titel kregen.
He is mehr as 20 Johr Vörsitter vun den "Quickborn" west, de "Vereinigung für niederdeutsche Sprache und Literatur
e.V.", den öllsten plattdüütschen Vereen in Hamborg, (de nu in
allernächste Tiet sien 100-jähriges Jubiläum fiert). Un he, Fiete Michelsen, is
Schriftbaas vun den Vereen sien Viddeljohrsschrift west (de ok "Quickborn" heet), ok länger
as 20 Johr. - Junge, wat 'n Stück Arbeit! Alleen de Quickborn-Schrift veermal in 't Johr an de 100 Sieden, redigeert
vun Fiete Michelsen ... Un de hett dorför sorgt, dat de Quickborn Niveau harr, dat Plattdüütsch, Nedderdüütsch, as
Literatur un Kultur ansehn wörr. "Lüttmanns-Snack" un
"Ooltmanns-Menen" ( - so Dieter Bellmann un Walter Lohmann) hett he
dor rutholen, hett dorför sorgt, dat de "plattdüütsche Schriftkultur"
wohrt bleev. - Dat is dat een Rebeet, wat wi mit groten Respekt ankiekt, wat
Fiete Michelsen ehrenamtlich wohrnahmen hett.
Dat anner Rebeet, sien twetes Standbeen, is dat
Bökereewesen. - Prof. Michelsen hett dorför nich 20 Johr, nee, he hett op dit
Flach bit nu woll 50 Johr as ungemein toverlässige Bibliograph arbeidt! Allens,
wat na 'n letzten Krieg bit hüüt an Böker, Schriften, Artikels rutkamen is, dat
hett Michelsen mit gröttste Akribie fastholen. He hett oplistt, opschreben,
rutgeben. Nich blot dat, wat in dicke un dünnere Böker to finnen weer un to
finnen is, nee, ok lütte Opsätz un Artikels in Heimat-Blääd un lütte Kalenners:
Lyrik, Prosa, Vertellen, Berichten, allens. Nich blot, wat in Hamborg un
Ümgegend to lesen weer, nee, ok dat, wat wieder weg to Dag keem; dat ganze
nedderdüütsche Spraak-Rebeet hett Fiete Michelsen op Sicht hatt un hett dat
noch op Sicht un op sienen Schrievdisch. - Ik segg: Dreemal den Hoot af!!!
Liekers he nu al öber 75 Johr oolt is, is he noch ümmer
in sien biblographische Welt to Huus. Eerst vör 'n poor Daag hett mi en anner
Bibliograph, de Bibliothekar vun de plattdüütsche Bökeree bi de
Toepfer-Stiftung, Wolfgang Müns, vertellt, dat nich blot eenmal, nee, dat
männichmal sik wiest hett, wo Michelsen de Daten un Fakten för Publikatschonen
beter to Hand harr un sik beter utkenn as de Schrieverslüüd sülben.
Fiete Michelsen is siet sien Studententiet Maat bi
de Fehrs-Gill. Ok dorför seggt wi an disse Stell mal Dank! Domals, kort vör un
na 1950, hebbt Prof. Niekerken un de domalige Gill-Maat Gustav Jürgensen de
Studenten inlaadt, Maat in de Gill to warrn. Dat sünd denn nich wenig west, de
na de Gill rinkamen un deelwies noch hüüttodaags bi uns sünd, (so as to 'n
Bispill Günter Harte, Hellmut Kohrs, Peter Martens, Hans-Werner Spittler un
annere).
Un
glööv man nich, dat Michelsen ümmer dat Loffleed vun de Gill sungen hett! Nee,
he hett ok mahnt un ok heel düütlich Kritik öövt: To dat 75-jährige Jubiläum
hett Michelsen de Gill in 't Stammbook schreben: "Nach dem 2.
Weltkrieg...begann mit der Gründung des eigenen Verlages 1949 die Glanzzeit der
Gilde, in der sie eine maßgebliche literatur-fördernde Rolle spielte... Mit dem
gleichen Mut zum Risiko sollte sich die Fehrs-Gilde auch derjenigern Literatur
annehmen, die als Experiment ... gilt... Dies ist ein unbescheidener Wunsch. Er
trägt seine Berechtigung in der von der Fehrs-Gilde wie dem Quickborn
selbstgestellten Aufgabe: für das Plattdeutsche und seine Literatur zu
wirken."
Dank,
Fiete Michelsen!
Vör söben Johr - 1996 - ümfaat Friedrich W.
Michelsen sien Bibliographie 38 Sieden un harr 361 Nummern, so as in de
domalige "Festschrift für Friedrich
W. Michelsen zum 70. Geburtstag" (Quickborn, 86. Jg.,Heft 1/2) to lesen weer.
Nu graleert wi to den Fritz-Reuter-Pries, den de
Carl-Toepfer-Stiftung den Groten Olen Mann, Professor Friedrich W. Michelsen,
in 'n November 2003 tospraken hett, de em an 'n 16. April 2004 öbergeben warden
sall! - Wi wünscht allens Gode, gode Gesundheit un noch wiederhin gode Johren, ok mit Nedderdüütsch!
H.K.
Noch EEN UT
UNS' GILL: JÜRGEN
SCHIERER
Jürgen Schierer ut Peine hett in 'n November 2003
vun den Bundespräsidenten dat Verdeenstkrüüz
an 'n Band kregen.
As Verlegger vun den Ostfalia Verlag hett Jürgen Schierer dorför sorgt, dat de
ostfäälsche Spraak-Dialekt in den Kreis Peine wiedergeben un nich vergeten
ward. De Verlag Ostfalia is de
eenzige in Neddersassen, de man blot
plattdüütsche Böker rutgifft. Op disse Oort sorgt he dorför, dat dor de
plattdüütsche Spraak nich utstarben deit. Schierer hett ok den plattdüütschen
Vörlees-Wettbewarf för Scholen in den Landkreis Peine betreut un mit
organiseert.
1998 harr Jürgen Schierer al den Quickborn-Pries
kregen för sien engageerte Arbeit för de nedderdüütsche Spraak un Literatur un
volkskunnige Forschungen.
Ok as Kenner vun de Vagelwelt hett Jürgen Schierer
sik utwiest, hett in sien Heimat den Swulken-Bestand nakeken un opschreben un
för de Vagelstatschoon Helgoland öber de See-Vagels op den Groten Knechtsand
(Noordseewatt twüschen Cuxhaven un Weser) forscht.
Nu graleert wi vun Harten to de nee Utteken un
wünscht Jürgen Schierer, dat he noch vele Johren sien Arbeit för de nedder-
düütsche Spraak un Kultur un för de Natur wiederföhren kann.
H.K.
UT DE PLATTDÜÜTSCHE WELT
De 6. Plattdüütsche Bookmess weer vun 'n 14.
bit 16. November dit Johr wedder bi de Carl-Toepfer-Stiften in Hamborg. Wedder
harrn bekannte un minner bekannte plattdüütsche Verlagen dor in den Lichtwark-Saal so veel Böker utstellt as
noch keen Johr, un Lüüd sünd dor ok so veel kamen as sünst noch nich. To 'n
eersten Mal weer de Hambörger Kultursenatorin, Fro Dr. Horakova dor un hett to
de Bedüden vun de plattdüütsche Book-Utstellen wat seggt: Se hett ok dor op
hinwiest, dat vun de 6000 Spraken, de dat op de Welt gifft, nu bald 50% in
Gefohr sünd, dat se utstarvt, un dorto höört dat Plattdüütsche. - Na ehr hett
de Vörsitter vun den Plattdüütschen Raat in Hamborg, Senater a.D. Kern de
Festanspraak holen.
* * *
UNESCO: "Low Saxon in Danger of
Disappearing"
"Close
to half of the 6.000 languages spoken in the world are doomed or likely to
disappear in the forseeable future. The disappearing of any language is an
irreparable loss for the heritage of all humankind. Low Saxon is an endangered language:
the youngest speakers are young adults."
Meist dat Halve vun 6.000 Spraken, de weltwiet
spraken warrt, sünd in Gefohr,in vörrutsehbore Tiet ünnertogahn. De Ünnergang
vun jede Spraak is för de Minschheit en Verlust, de sik nich repareren lett. Plattdüütsch
is as Spraak in Gefohr: de jüngsten Sprekers sünd nu junge wussen Lüüd.
- So steiht dat in den "Atlas över Spraken in
Gefohr" , den de UNESCO rutgeven hett. ...De UNESCO harr Plattdüütsch in
de Kategorie <seriously endangered
language> nahmen, <Spraak in eernste Gefohr>, meent, "the youngest speakers have reached or
passed middle age", "de jüngsten Sprekers hebbt dat middlere Öller
tofaat oder sünd dor över weg".
"What
exactly does it mean, ...<endangered>? Basicly, the language is no longer
learned by children, or at least by a large
part of the children of a community (say, at least 30 %), should be
regarded as <endangered> or least as <potentially
endangered>.""Wat heet dat nipp un nau, <in Gefohr>? Vör allen schull en Spraak,
de nich länger vun de Kinner lehrt warrt oder nich vun enen groten Deel vun de
Kinner (seggt wi tominnst 30 %), as <in Gefohr> oder <latent in
Gefohr> ansehn warrn.
De GETAS-Ünnersöken vun 1984 hett uns för
Sleswig-Holsteen, Hamborg, Bremen, Neddersassen un Westfalen wiest: Vun de
18-34-Jöhrigen kunnen 13 % Plattdüütsch heel goot oder goot spreken. Bi de
Kinner is dat nich affraagt worrn, aver wi weet: Wat jünger, wat minner. Un
wenn wi dorvun utgaht, dat dat Plattdüütschlehren bi de Kinner in de Johren na
1984 noch minner worrn is, denn is dat noch mal wedder en Stück leger. Dor
gifft dat keen Verdoon: Plattdüütsch is <in eernste Gefohr>, de UNESCO
schull Plattdüütsch as <seriously
endangered> nömen.
Dat meiste mööt de Lüüd, de Plattdüütsch
wiederhelpen wüllt, aver sülven doon. Dat seggt de UNESCO ganz kloor. Se mööt
dor för sorgen, dat ehr Kinner oder Enkelkinner Plattdüütsch lehrt. Un dat is
ganz eenfach: Se bruukt blot mit de Kinner un Enkelkinner plattdüütsch to
snacken!
H.
Th.
* * *
Plattdüütsch an Hambörger Scholen
In 'n Oktober kunnen wi in de Blääd Nr. 20 mellen, dat in de allgemeenbillen Hambörger Scholen
Plattdüütsch in de Sekundorstuuf I (5. - 10. Schooljohr) ünnerricht warrn sall.
Nu is dat intwüschen so wiet, dat ok in de Grundscholen un in de Sekundorstuuf
II (11.-13.Schooljohr) Plattdüütsch in 'n Rahmen vun den Düütsch-Ünnerricht
anbaden warden sall. - Dat is wedder mal en gode Naricht.
- En gor nich gode Naricht: Jüst in dissen
Ogenblick, as dat wohr ward, nimmt de Hambörger (pädagogische) Curio-Verlag de Leesböker "Wi
snackt Platt" (Grundschool), "Platt för Jungs un Deerns"
(Beobachtungs-Stuuf) un "Platt hüüt un güstern" (Haupt- un
Realschool, Sekundor-Stuuf 1), de he 23 Johr lang an Scholen verköfft hett, vun
'n Markt. Dormit hebbt de Scholen nu eerstmal nix rechtes mehr in de Hand. Nu
mutt versöcht warrn, dat de Leesböker, för de de Druckfilmen rett worrn sünd,
in enen annern Verlag rutkamen köönt!
* * *
Noch een wichtige Naricht:
In Göttingen sall, wenn Prof. Dieter Stellmacher in
dat tokamen Johr emiriteert ward (in 'n Rohstand geiht), de Lehrstohl för
Nedderdüütsche Spraak- un Literaturwetenschop nich wedder besett warrn. - Dorto
schrifft Prof. Dr. Stellmacher sülbst:
1. Nur in Göttingen ist die niederdeutsche Sprach-
und Literaturwissenschaft als eigenständiges Studienfach vertreten, und zwar
seit 1954. Weder in Niedersachsen noch sonstwo in Deutschland existiert ein
vergleichbares Studienfach.
2. Die Arbeit in Lehre und Forschung ist erfolgreich
und wurde z.B. bei der Evaluation einer unabhängigen Kommission 1999 anerkannt.
das größte Forschungsvorhaben ist die Erarbeitung des Niedersächsischen
Wörterbuches, die ich seit 1982 leite, und von dem bisher sechs Bände und ein
Teil des 7. Bandes vorliegt. Bemessen ist das Wörterbuch auf zehn Bände, es wird
dann das größte niederdeutsche Wörterbuch sein, das es gibt (und dass das ein
niedersächsisches ist, gereicht der Landeskultur zur Ehre).
3. Alle
Bestrebungen, das Niederdeutsche zu erhalten, so wie es auch in der von
Niedersachsen mitgetragenen Europäischen Charta der Regional- und
Minderheitensprachen vorgeschrieben wird, beruhen auf einer wissenschaftlich
verantworteten Grundlage. Das heißt, es wird keinen wirkungsvollen schulischen
und vorschulischen Sprachunterricht geben können, wenn die Lehrenden nichts von
den wissenschaftlichen Grundlagen der Sprache wissen (Sprachgeschichte,
Grammatik, Wortschatzlehre). Gibt es das Göttinger Fach nicht mehr, dann fehlen
künftig qualifizierte Fachkräfte.
4.
Der Protest gegen die Schließungspläne darf nicht nur von der Wissenschaft
kommen, auch im Lande muss sich Widerspruch regen, damit den
Entscheidungsträgern deutlich wird, dass es hier um eine Sache geht, an der
weite Bevölkerungskreise interessiert sind. ...Der Protest wäre zu richten an
den
Niedersächsischen Minister
für Wissenschaft und Kultur
Herrn Lutz Stratmann
Leibnizufer 9, 30169 Hannover
gez. Prof. Dr. Dieter
Stellmacher
* * *
Ein schöner Erfolg: Niederdeutsch wieder in der Prüfungsordnung für
Lehrer
Bisher
mussten in Schleswig-Holstein Lehramts-Studierende des Faches Deutsch für die
Zulassung zur Prüfung die Teilnahme an einer niederdeutschen Lehrveranstaltung
nachweisen. Nötig war also ein Teilnahmenachweis, aber kein Leistungsnachweis,
den die niederdeutsche Sprachgemeinschaft immer wieder gewünscht hatte. Im
Rahmen einer Verschlankung strich das Bildungsministerium im Herbst sogar das
Erfordernis des bloßen Teilnehmernachweises.
Der
"Plattdeutsche Rat Schleswig-Holsteins", der
"Schleswig-Holsteinische Heimatbund" und die "Arbeitsgrupp
Nedderdüütsch för Sleswig-Holsteen" hatten die Wiederaufnahme von
Niederdeutsch und hierfür einen Leistungsnachweis gefordert. Die Arbeitsgruppe
hatte auch bedauert, dass das Bildungsministerium den mit zuständigen
Niederdeutschen Beirat beim Schleswig-Holsteinischen Landtag nicht beteiligt
hatte.
Der Niederdeutsche Beirat, an seiner Spitze der
Landtagspräsident Heinz Werner Arens, die Niederdeutschbeauftragte der
Ministerpräsidentin, Renate Schnack, und der Bildungsausschuss des Landtages
stellten sich parteiübergreifend hinter die niederdeutsche Sprachgemeinschaft.
Die Bildungsministerin Ute Erdsiek-Rave ließ sich
überzeugen: Niederdeutsch wird in die Abschnitte Literaturwissenschaft und
Sprachwissenschaft des Faches Deutsch aufgenommen. In diesem Rahmen sind auch
Leistungsnachweise möglich. Die Fehrs-Gilde,
die in der "Arbeitsgrupp
Nedderdüütsch för Sleswig-Holsteen" mitarbeitet, bedankt sich bei
allen Politikern, die zu diesem Ergebnis beigetragen haben.
H.Th.
* * *
Plattdüütsche Minschen in Sleswig-Holsteen köönt nu Flagg wiesen!
All Lüüd in Sleswig-Holsteen, de Platt snacken
möögt, de köönt sik nu to erkennen geven un köönt op Platt mit'nanner in
Kontakt kamen: De Paul un Mathilde
Bruhn-Stiften hett sik en Ansteek-Nadel infallen laten, de
Sleswig-Holsteen-Flagg (blau-witt-root) mit den Satz dor op "Ik snack ok Platt". Disse
Ansteek-Nadel hett de Landdagspräsident Heinz-Werner Arens, de ok Vörsitter is
vun den Nedderdüütschen Biraat, tosamen mit enen Vertreter vun den Sporkassen-
un Giro-Verband, in 'n November 2003 an enen ganzen Barg Minschen in
Institutschonen un Verene verdeelt.
"Dat is
en feine Saak", hett de Präsident seggt, "de
seker ok Plattdüütsche tosamenbringt,
de sik nich kennen doot - un all Lüüd wiest, dat wi en egen Spraak hebbt, de
dat weert is, dat wi ehr hoch hoolt."
Arne Bruhn hett de Idee hatt, un dat is wiss en vun
de besten Ideen ut de verleden Johren west. De Sporkassen hebbt dat Projekt
finanzeert.
* * *
Wiehnachten in mien Bökerschapp
Jedes Johr in 'n November geiht dat los: Ik sammel
mi de Mapp mit de Wiehnachtsgeschichten her un lees en beten hier un dor. De
Börgermeister vun 't Naverdörp hett anfraagt, ob ik woll Tiet harr för en poor
plattdüütsche Stücken bi de Senioren-Wiehnachtsfier, un ok bi de Kark bruukt se
mi to 'n Lesen.
Dat maak ik doch geern, man ümmer blots den
"Brunen Schimmel", dat geiht ok nich - dor mutt mal wat anners her!
Süh, de letzten Johren heff ik doch dat ene oder annere lütt Wiehnachtsbook bi
mienen Bookhändler oder bi de "Plattdüütsche Bökermess" köfft. Dor
will ik doch mal en beten in rümblädern.
"Wiehnachten
so oder so" heet en lütt Book vun Reimer Bull. De Geschichten gefallt mi goot,
feine Stücken to 'n Nadenken un Smuustern, so as wi dat kennt vun Bull.
Mitünner gaht se recht ünner de Huut, so as de Geschicht "So fiert wi
Wiehnachten". Richtig so ut uns Tiet denn de Geschicht "Wenn Unkel
hunnert is" - dor hett jedereen so sien egen Bispillen vör Ogen.
Dat "Wiehnachtsbook
för Lütt un Groot" heff ik mi verleden Johr frisch köfft - dat eerste
harr ik mal utlehnt un nich wedder kregen. Ik freu mi över den smucken
root-grönen Ümslag - un ik freu mi wedder över dat, wat dor binnen steiht un
wat Heinrich Kahl so fein tohoopstellt hett. Dor is för jeden wat dorbi: de
olen Gedichten, de jedes Johr wedder dorto höört, Geschichten as de Kinner dat
beleevt un so wieder. Wat mi sülven besünners goot gefallt, is dat Kapittel
"Wiehnachten wiet weg" - denn, wo dat bi uns so togeiht, dat weet ik,
man wie geiht dat woanners to in de hillige Tiet? Dat interesseert mi, to 'n
Bispill "Wiehnachten in Couvains" vun Walter A.Kreye.
Ganz anners dat Book vun Gerd Spiekermann "Wiehnachts-Stress". Höört sik
modern an, oder nich? Is dat ok, wenn en sik de Themen ankickt. Dor geiht dat
üm den Müll vun den Hilligen Abend, un de Fraag, ob de leve Gott en Computer
oder en Laptop hett, warrt in en Geschicht ok besnackt. Is veel Witz in de
Geschichten, un dor kannst ok jüngere Lüüd mal mit faatkriegen, un dat is bi
uns plattdüütsche Literatur je nich jüst normal.
Toletzt kiek ik mi noch dat Book "Wiehnachten geiht kloor" vun
Günter Timm an. Oha, de arme Keerl, wat de för 'n legen Kraam rundüm
Wiehnachten beleevt hett - he kann mi meist leed doon! Den 150. Slips ünner 'n
Damnnenboom, Geschenken ümtuschen, Striet mit de Fru un so wieder un so wieder
- dor is meist dat End vun weg! Mi is dat allens en beten happig, man dat ene
oder annere Stück ut dat Book kann ik wiss bruken.
Nu
heff ik wat an'e Hand un kann mien Lees-Nameddage in de Adventstiet fein
torechtkriegen - mit anner Geschichten as verleden Johr. Ik glööv, mien
Tohörers warrt tofreden sien - ok wenn villicht af un an mal en fraagt:
"Seggt Se mal, dat geev doch mal so en feine Geschicht mit en Peerd?"
Marianne
Ehlers
Literaturangaben:
1.
Reimer Bull:Wiehnachten so oder so.
Quickborn 2. Aufl. 2003. 61 S. 6,60 Euro
2. Wiehnachtsbook för Lütt un Groot. Hrsg.
von Heinrich Kahl. Edition Fehrs-Gilde. Wachholtz
2.
überarb.Aufl. 2001.144 S. 9,90 Euro
3
Gerd. Spiekermann,: Wiehnachts-Stress.
Quickborn 3. Aufl. 2003. 92 S. 6,60 Euro
4.
Günter Timm: Wiehnachten geiht kloor.
Quickborn 2003. 95 S. 5 Euro
* * *
M a
u s c h i
Se weer recht 'n poor Johr jünger as ehr beiden
groten Bröder, uns lütt Swester Karin. Egentlich sull se je gor nich mehr sien,
aver as se eerst ut de Winneln rut weer un op de lütten Been dör de Stuuv
stapsen kunn, do weer uns "Mauschi" bald de Leevste vun uns all.
In de grote Politik sehg dat an 'n End vun de
dörtiger Johren ni goot ut, un enes Daags rücken je ok uns Suldaten in de
Tschechoslowakei in, üm de Sudeten to "befreien". In 't Radio jaag en
Sondermeldung de anner, un ümmer, wenn dorna de Egerländer Marsch speelt wörr,
keem lütt Karin anstaakt, faat ehren groten Broder üm de Knee un bettel:
"Mauschi tanzen!" Denn nehm he sien lütt Swester op 'n Arm un danz
mit ehr in'e Stuuv na de Musik vun den Egerländer Marsch. So güng dat 'n hele
Tiet lang Dag för Dag.
Middewiel weer de Saak dor ünnen in de Sudeten to
End bröcht, un et güng op en anner Steed wieder. Ümmer mehr kregen de Kanonen dat
Seggen, un de Welt güng in Flammen op. Nu klungen to de Sonnermeldungen de
Fanforen ut Franz Liszt sien symfonisch Dichtung Le Prelüüd, un ümmer, wenn unse Fleger över England wedder mal
Bomben afsmeten harrn, oder ok, wenn en U-Boot in 'n Atlantik ut en Geleittog
enige Scheep op 'n Grund schicken kunn, wörr in 't Radio dat Leed vun 't
Engelland-Choor speelt, "denn wir fahren gegen Engelland".
Dat weer fröh Winter worrn, 1941, ni blots in
Russland, ok hier bi uns. De Frost maal Iesblomen an de Finsterschieben, Snee
weer fullen, un Wiehnachten stünn vör de Döör. Wenn de Öllern ok gor ni to 'n
Fiern to Moot weer, aver alleen wegen ehr lütt Dochter wörr en Dannenboom in'e
Stuuv stellt, mit Wasslichten, bunte Kugeln, Engelshoor un Lametta smückt un ok
Zucker- un Schokoladenkringel fehlen ni. Poor Appelsinen, Datteln, Fiegen un
Nööt harr Unkel Hermann ut Kiel schickt, de en Obst- un Gemüsehannel harr.
Denn weer de hillig Avend dor.
Lütt Karin harr nameddags noch mal 'n Stoot wedder
to Bett möss, dormit se abends ni so gau mööd wörr un 'n beten länger opblieven
kunn. Na 't Abendeten, wie alle Johr, geev dat Kantüffelsalat un Knackwust,
weer Bescherung.
Uns Mauschi keem ut 't Staunen ni rut, as se den
Dannenboom sehg, an den de Lichter brennen un de sülbern Kugeln glitzern un
funkeln. Ehr Geschenke, de ünner 'n Wiehnachtsboom legen, weer se vör all de
Pracht noch gor ni wies worrn. Vadder harr den Poppenwagen nee utslaan, un
Moder harr för Karins Popp hübsche Kleder neiht. To köpen geev dat nu in
Kriegstieden ni veel. Bevör Karin an de Geschenken dörf, müss eerst noch en
Gedicht opseggt warrn. Na 'n ortigen Knicks beed se de poor Regen dal, de se in
de Week vör 't Fest utwennig lehrt harr:
"Lieber guter Weihnachtsmann,
sieh
mich nicht so böse an.
Stecke
deine Rute ein,
ich
will auch immer artig sein."
As se den Poppenwagen un de smucken Kleder in
Ogenschien nahmen harr, müss ok Vadder an de Reeg, en Gedicht optoseggen un
sorg mit sien Riemel dorför, dat de Avend för all dree ni gor so trist verleep:
"Wenn Wiehnachten is, wenn Wiehnachten is,
denn
kümmt to uns de heilige Christ.
Denn
kriegt wi enen Muh,
denn
kriegt wi enen Mäh,
denn
kriegt wi enen groten
Täteraä-tä-tä-tä-täh."
Un wiel graad so 'n vergnöögte Stimmung weer, stüer
Vadder noch enen spaaßigen Vers bi:
"Wiehnachtenabend,
denn
geiht dat na baben,
denn
bimmelt de Klocken,
denn
danzt de Poppen,
denn
piept de Müüs
in
Grootvadder sien Hüüs."
"So, nu is aver noog", meen Moder dorna,
"nu laat uns man eerstmal en Wiehnachtsleed singen!", un stimm an:
"Ihr Kinderlein kommet, o kommet doch all.
Zur
Krippe her kommet, in Bethlehems Stall."
Ok uns Mauschi süng kräftig mit. As aver de Stell
keem, wo dat heet, "hoch oben schwebt jubelnd der Engelein Chor", dor
horken Vadder un Moder op. Wat harr de Lütt dor eben sungen? Dat klüng doch
anners as "jubelnd" un "Engelein Chor"?!
"Sag mal, Mauschi, was hast du da eben
gesungen?" fraag Moder na, un denn rückt de Lütt dormit rut: "Hoch
oben schwebt Julus, das Engelland-Choor."
Ja, wat sall man dorto seggen?
Se harr dat sungen, wat se kunn un wat ehr vertruut
weer.
Gerhard Schlüter
Maak mit bi de Fehrs-Gill!
Plattdüütsch
steiht op de Rode List, tosamen mit rore Deerten un Planten.
Kumm to de Fehrs-Gill!
35
€ för Körperschaften. Wokeen mitmaken will, de gifft uns entweder en Intog-
Verlööf,
oder een öberwiest an 'n Anfang vun ´t Johr dat Geld op dat Konto
Nr.
170 062 013 bi de Sporkass Stormarn (BLZ 230 516 10). An 't End vun dat Johr
gifft dat för de Maten en Gaav: Böker oder Toondrägers, un en poor mal
in
't Johr kaamt uns Bläder. Un op Böker, de wi rutbringt, kriegt Se bi uns
den Gill-Böker-Rabatt vun
wenigstens 30 %
An de Fehrs-Gilde e.V.,
Gerhart-Hauptmann-Weg 17, 21509 Glinde
Ik will bi de Fehrs-Gill mitmaken:
Vörnaam:............................................................................................................
Familiennaam:....................................................................................................
Straat un
Nummer:.............................................................................................
PLZ, Wahnoort:
................................................................................................
Intogsverlööf: Hiermit segg ik, dat ik inverstahn
bün, dat de Fehrs-Gill i.V.
den Matenbidrag, wenn he ansteiht, vun mien
Konto
Nr.............................................................................................................
bi
............................................................... BLT
...............................................
afboken lett.
Dag, Ünnerschrift:
......................................................................